مروری بر پنج نقش آفرینی به یادماندنی ثریا قاسمی به بهانه تولدش

ثریا قاسمی فرزند حمیده خیرآبادی است. او حرفه مادر را در پیش گرفت و کار خود را در سینمای قبل از انقلاب آغاز کرد. این بازیگر نام‌آشنا برای مخاطبان سینما و تلویزیون، نقش‌های متفاوتی را بازی کرده و برخلاف مادرش که یک کاراکتر نسبتا ثابت مادرانه را در فیلم‌های مختلف اجرا می‌کرد، در نقش شخصیت‌های متفاوتی ظاهر شده است.
به بهانه تولد او پنج نقش‌آفرینی به‌یادماندنی‌اش را مرور کرده‌ایم.

همچنین بخوانید:
نگاهی به برترین نقش آفرینی های گلاب آدینه به مناسبت تولدش

آرامش در حضور دیگران

«آرامش در حضور دیگران» فیلم ناصر تقوایی و یکی از خاص‌ترین و متفاوت‌ترین فیلم‌های سینمای قبل از انقلاب اولین تجربه حضور ثریا قاسمی روی پرده سینما است. یکی از فیلم‌های موسوم به موج نوی سینمای ایران. جریانی که در اواخر دوران پهلوی توسط فیلم‌سازانی بزرگی مانند بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و ناصر تقوایی و… به راه افتاد. آنان سعی داشتند طرحی نو دراندازند.
داستان «آرامش در حضور دیگران» درباره سرهنگ بازنشسته‌ای بود که پیامد پیری، رابطه‌اش با خانواده و محیط اطرافش دستخوش تغییر می‌شد و انگار داشت از دست می‌رفت. داستانی از غلامحسین ساعدی که شبیه به دیگر آثار روشنفکرانه آن سال‌ها، درباره جدال بین بومی‌گرایی و سنت با تجددگرایی و مدرنیته بود. در فیلم تقوایی شخصیت‌ها همه یا انگل و کثافت بودند و یا سعی داشتند که چنین باشند. در میان همه این کاراکترهای گرگ‌‌صفت، ثریا قاسمی در نقش همسر سرهنگ تنها موجود معصوم و انسان جهان فیلم است.
او حوالی سی‌سالگی این نقش را بازی کرد و با چهره جوان و بازی خویشتن‌دار و درونی‌اش به‌خوبی تماشاگر را به کاراکتر نزدیک می‌کند. او به‌جای اینکه درگیر اغراق و طمطراق شود، احساسات و عواطف شخصیت‌ها را بسیار زیرپوستی می‌پروراند و حضوری دل‌نشین و پذیرفتنی بر روی پرده دارد.

خواستگاری

داستان پیرمرد و پیرزنی که همسایه هم هستند و در تنهایی بعد از سروسامان دادن بچه‌ها، پیرمرد تصمیم به تجدید فراش می‌گیرد و این چالش زیادی را برای خانواده او و فرزندان و عروسانش به وجود می‌آورد. پذیرشش برای خانواده سنگین است. از سوی دیگر پیرزن با بازی ثریا قاسمی پسری غیرتی و متعصب دارد که خودش داستانی است!
فیلم درباره تقابل دو خانواده و تلاش پیرمرد با بازی هادی اسلامی برای نزدیک شدن به زن است. ثریا قاسمی یک پیرزن تیپیکال ایرانی است. نکته تازه درباره کاراکتر او در صحنه‌ای نمایان می‌شود که با پسر صحبت می‌کند و به او شکوه می‌برد که برای بزرگ کردنش همه کار کرده و از خودش گذشته و می‌گوید حالا وقتش است که به خودم برسم و زندگی خودم را داشته باشم.
اینکه یک پیرزن ایرانی سنتی چنین دیالوگی بر زبان بیاورد و چنین خواسته‌ای داشته باشد حتی برای زمانه امروز هم خاص و بعضا نپذیرفتنی است، چه برسد به فضای بسته دهه شصت! همین تصمیم ویژه شخصیت و حضور ویژه ثریا قاسمی این فیلم را در جایگاه دوم این لیست قرار می‌دهد.

مارال

«مارال» فیلم مهدی صباغ‌زاده، با بازی فرامرز صدیقی، ثریا قاسمی و حدیث فولادوند در سال ۱۳۷۹ به اکران درآمد. یکی از فیلم‌های پسا «شوکران» که داستان مردی با دو زن را تعریف می‌کند. مارال وارد زندگی صدیقی و قاسمی می‌شود و مرد را وسوسه می‌کند. فیلم هرچند ناقص و ضعیف است اما سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را برای ثریا قاسمی به ارمغان می‌آورد. او این رقابت را از مژده شمسایی در «سگ‌کشی» می‌برد.
سکانسی در فیلم هست که در آن قاسمی بعد از فهمیدن اتفاق میان همسرش و مارال به درد و دل با او می‌نشیند و از همه سال‌هایی که پایش مانده می‌گوید… در دل سنت اغراق‌شده ملودرام ایرانی، لحظه جالب و به‌یادماندنی‌ای است.

شام آخر

شاید بهترین بازی ثریا قاسمی و حتی یکی از بهترین بازی‌های نقش مکمل زنان در تاریخ سینمای ایران: «شام آخر». بازی ثریا قاسمی برعکس کاری است که هر پیرزنی در سینمای ایران آن را انجام می‌دهد. او نقش آفاق را بازی می‌کند. همدم و دایه کتایون ریاحی در فیلم که او را بزرگ کرده است.
هرچند باور این‌که یک مادر ایرانی با آگاهی از عشق دخترش به پسری، عاشق آن پسر شود، در متن فرهنگی و بستر اجتماعی ایران سخت است، اما راوی بودن آفاق کمی آن را تلطیف می‌کند. توصیف و روایت آفاق که جلوی پلیس نشسته آغازگر همه‌چیز است. اکت، رفتار، شکل سیگار کشیدن، راحتی و لوندی لوطی‌گونه‌ای که دارد تازگی بسیاری دارد. هم در کارنامه کاری قاسمی نوآورانه است و هم برای شخصیت‌های پیرزن سینمای ایران. کاراکتر آفاق هم‌چنین بازی فرامتنی با فریما فرجامی در «نرگس» دارد و این نسبت بینامتنی هم علاوه بر تصویر خاصی که از زن پیر نشان داده می‌شود، این نقش‌آفرینی را ماندگار می‌کند.

دختر شیرینی فروش

کمدی رمانتیکی از ایرج طهماسب با بازی خودش و فاطمه معتمدآریا. ثریا قاسمی در این فیلم نقش مادر هفت‌خط و فالانژ معتمدآریا را بازی می‌کند. برخلاف دخترش که آرام و ماخوذ به حیاست، او مادری پرسر و صدا و شلوغ است.
در هیچ فیلم دیگری قاسمی این میزان از اغراق را در بازی خود دخیل نکرده است. خصوصا این اغراق در صحنه‌هایی که کل‌کلی میان او و طهماسب شکل می‌گیرد بامزه و سرگرم کننده است. هرچند این اغراق‌آمیزترین بازی ثریا قاسمی است اما از چارچوب فیلم خارج نمی‌زند و تماشاگر را اذیت نمی‌کند. ضمن اینکه در بستر کمدی فیلم، باورپذیر می‌شود و بر لحظات خنده‌دار «دختر شیرینی فروش» می‌افزاید.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.

نوشته مروری بر پنج نقش آفرینی به یادماندنی ثریا قاسمی به بهانه تولدش اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.