قصه فیلم‌های اول در جشنواره فجر – بخش سوم : وقتی فیلم اولی‌ها نبض جشنواره را در دست گرفتند
همیشه اولین‌ها خاطره‌انگیز و ماندگارند، حالا وقتی فیلم سینمایی اولی که یک کارگردان ساخته بتواند نام و نشان و جوایزی هم برای او به همراه بیاورد، این ماندگاری چندین برابر می‌شود.
به گزارش روابط عمومی جشنواره فیلم فجر، گاه همین خاطره خوش چنان شیرین می‌شود که کارگردان تحسین‌شده ترجیح می‌دهد فیلم دوم خود را بااحتیاط بیشتری بسازد و این احتیاط، کار را به‌جایی می‌کشد که فیلم‌ساز بین ساخته اول و دوم خود سال‌ها فاصله می‌اندازد و در مورد برخی هم موفقیت جسارت فیلم‌ساز را بیشتر می‌کند و به‌وضوح می‌توان اعتمادبه‌نفس حاصل از جایزه را در فیلم‌های پشت همی که فیلم‌ساز کارگردانی کرده مشاهده کرد.
قصه فیلم‌های اول در جشنواره فجر – بخش اول: وقتی نخستین فیلم‌های کارگردانان صاحب‌نام، داوری می‌شد
نسبت جشنواره فیلم فجر با فیلم‌های اول در تمامی ۳۶ سالی که از این رویداد می‌گذرد متغیر بوده است؛ زمانی به اعطای فقط یک جایزه در این بخش بسنده شده و در مقطعی چنان تعداد جوایز آن زیاد شده که در رقابتی با بخش اصلی جشنواره قرار گرفته است. کیفیت فیلم‌های اول تولیدشده در یک سال، سیاست‌ها و نوع نگاه دبیر جشنواره و سیاست‌گذاران، لزوم توجهی ویژه به سینماگران نوظهور و نکاتی ازاین‌دست تأثیری مستقیم بر فربه و لاغر شدن بخش فیلم‌های اول جشنواره داشته است.
فیلم‌های اول که از سومین دوره جایگاهی ویژه در جشنواره یافتند تا سال ۱۳۷۵ (در مقاطعی که این بخش در جشنواره وجود داشت) از سوی هیئت داوری بخش مسابقه سینمای ایران داوری شدند و بعدازآن از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ این بخش از جشنواره حذف شد.
قصه فیلم‌های اول در جشنواره فجر – بخش دوم: از اوج‌گیری در نیمه نخست دهه ۷۰ تا حذف در نیمه دوم
از سال ۱۳۸۱ هیئت داوری مستقلی کار ارزیابی فیلم‌های اول حاضر در جشنواره را انجام داد تا سال ۱۳۹۵ که بخش مستقل فیلم اول از جشنواره حذف و به اعطای سیمرغ بلورین از سوی هیئت داوری بخش سودای سیمرغ به فیلم‌سازی که اولین ساخته‌اش در جشنواره پذیرفته شده بود اکتفا شد.
در تمامی این سال‌ها برخی از فیلم‌های اول بنا به صلاحدید هیئت انتخاب شانس آن را داشته‌اند که در مسابقه اصلی جشنواره هم مورد داوری قرار بگیرند. نکته قابل‌توجه در مورد بخش فیلم‌های اول دقیقاً به همین نکته بازمی‌گردد. اینکه اگر فیلمی به بخش مسابقه راه نمی‌یافت، بازیگری و بخش‌های فنی آن مورد داوری قرار نمی‌گرفت. همین نکته بود که موجب شد در دوره‌هایی جایزه بازیگری و دستاورد فنی به جوایز بخش فیلم‌های اول افزوده شود.
رقص در غبار
امسال در سی و هفتمین دوره جشنواره بازهم فیلم‌های اول دارای بخشی اختصاصی هستند. در ادامه مروری بر همه آنچه از سر بخش فیلم‌های اول جشنواره گذشته، صورت می‌گیرد.
بیست و یکمین دوره جشنواره
بعد از پنج دوره حذف بخش فیلم‌های اول از جشنواره فجر، در سال ۱۳۸۱ بار دیگر فیلم اولی‌ها شانس حضور در یک بخش مستقل را به دست آوردند. یکی از نکات قابل‌توجه در مورد بخش فیلم‌های اول بیست و یکمین دوره جشنواره فجر، اعطای سیمرغ بلورین به «گاگومان» به کارگردانی محمد رسول‌اف و بی‌نصیب ماندن «رقص در غبار» نخستین فیلم اصغر فرهادی از جایزه بود. در این دوره ۲۷ فیلم اول مورد داوری قرار گرفتند و هیئت‌داورانی مستقل به‌عنوان داوران فیلم‌های اول آثار پذیرفته شده در این بخش را داوری کردند.
بیست و دومین دوره جشنواره
سال ۱۳۸۲ بار دیگر فیلم‌های اول و دوم در کنار هم مورد داوری قرار گرفتند و ۲۸ فیلم شامل آثار کارگردانانی چون اصغر فرهادی، عبدالرضا کاهانی، علیرضا امینی، سامان سالور، حمید نعمت‌الله، محمدمهدی عسگرپور، مهدی کرم‌پور، ایرج کریمی و رهبر قنبری به نمایش درآمد. در این سال حمید نعمت‌الله که سال‌ها به‌عنوان دستیار مسعود کیمیایی در سینما کار کرده بود با «بوتیک» خود را به‌عنوان کارگردانی خوش‌ذوق معرفی کرد. این کارگردان در جلب نظر داوران نیز موفق بود و سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
بوتیک
بیست و سومین دوره جشنواره
یک سال بعدازآنکه ۲۸ فیلم در بخش اول و دوم مورد داوری قرار گرفت، این تعداد تقریباً به نصف رسید و داوران به ارزیابی ۱۵ فیلم نشستند. علی رفیعی با «ماهی‌ها عاشق می‌شوند»، نادر طالب‌زاده با «بشارت منجی»، پرویز شیخ طادی با «پشت پرده مه» و بیژن میرباقری با «ما همه خوبیم» از فیلم‌سازانی بودند که اثر اول یا دوم خود را به جشنواره ارائه کرده بودند. هرچند در رقابت با این فیلم‌سازان رضا اعظمیان با «مرزی برای زندگی» سیمرغ بلورین را دریافت کرد.
بیست و چهارمین دوره جشنواره
مانی حقیقی، مونا زندی حقیقی و مازیار میری در این سال وارد رقابت فیلم اول و دومی‌ها شدند. در سال ۱۳۸۴ ۱۷ فیلم اول و دوم به جشنواره راه پیدا کرده بود. در این دوره برای یک بار دیگر سیمرغ بلورین بخش فیلم اول و دوم تفکیک شد.
ماهی‌ها عاشق می‌شوند
بیست و پنجمین دوره جشنواره
یک سال از تغییر و تحولات در مدیریت سینما می‌گذشت و در این زمان باوجودآنکه دبیر جشنواره تغییر نکرده بود، اما بخش فیلم‌های اول دستخوش تغییراتی شد. فیلم‌های دوم از این بخش کنار گذاشته شد و فقط آثار اول داوری شدند. این بخش هم میزبان فیلم «اخراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی شد، هم فیلم تجربه‌گرایی چون «بازهم سیب داری؟» بایرام فضلی و هم «پابرهنه در بهشت» بهرام توکلی.
البته در پایان کار داوری‌ها سه فیلم از ۱۷ اثر راه یافته به جشنواره صاحب جایزه شدند؛ یک سیمرغ و دو دیپلم.
بیست و ششمین دوره جشنواره
بعدازآنکه سال‌ها تعداد قابل‌توجهی از فیلم‌های اول در جشنواره مورد داوری قرار می‌گرفت در سال ۱۳۸۶ فقط ۹ فیلم اول به این بخش راه یافت. این همان سالی است که بهنام بهزادی با «تنها دو بار زندگی می‌کنیم» نظر منتقدان را به خود جلب کرده و منوچهر هادی «قرنطینه» را ساخته و مصطفی رزاق کریمی «حس پنهان» را کارگردانی کرده بود. البته سیمرغ بلورین به هیچ‌یک از این فیلم‌ها نرسید و از آن سید روح‌الله حجازی با «در میان ابرها» شد.
در میان ابرها
بیست و هفتمین دوره جشنواره
گویا تعداد نسبتاً اندک فیلم‌ها در دور قبلی، برگزارکنندگان جشنواره را مجاب کرده بود که با تلفیق دوباره بخش فیلم‌های اول و دوم به این بخش رونق بیشتری ببخشند. همچنین در سال ۱۳۸۷ برای نخستین بار جوایز بخش فیلم‌های اول یا اول و دوم به بخش‌های بهترین فیلم و کارگردانی و بازیگری تقسیم شد. در بخش فیلم‌های اول و دوم ۲۳ اثر شامل، «بی‌پولی» حمید نعمت‌الله، «پستچی سه بار در نمی‌زند» حسن فتحی، «تردید» واروژ کریم مسیحی و «یک وجب از آسمان» علی وزیریان حضور داشتند.
بیست و هشتمین دوره جشنواره
شروع پرهیجان فیلم «بدرود بغداد»، فضای وهم‌آلودی که سعی شده بود در «آل» بهرام بهرامیان تصویر شود و نگاه تازه احمد کاوری و مهدی فیوضی به جنگ و شخصیت‌هایش در «نفوذی» همگی بخشی از حال و هوای ۲۶ فیلم اول و دومی بود که در بیست و هشتمین دوره جشنواره فجر ارائه شد. رامبد جوان هم نخستین فیلم سینمایی خود را به اسم «پسر آدم، دختر حوا» به این دور از جشنواره ارائه کرده بود و «پرسه در مه» بهرام توکلی هم موردتوجه منتقدان قرار گرفته بود، هم داوران.
پرسه در مه
بیست و نهمین دوره جشنواره
در این دوره اتفاقی ویژه برای بخش فیلم‌های اول رخ داد. اولاً فقط فیلم‌های اول مورد داوری قرار گرفتند و دوم اینکه جوایز این بخش افزایش یافت و به شکل سیمرغ بلورین بهترین فیلم، دیپلم افتخار بازیگری و کارگردانی و فیلم‌نامه و دستاورد فنی اهدا شد. علاوه بر این جوایز اصلی که در بخش بازیگری به بازیگری زن و مرد تقسیم می‌شد، لوح تقدیر و جوایزی ازاین‌دست نیز به برگزیدگان تعلق گرفت. در بیست و نهمین دوره جشنواره ۲۴ اثر اول مورد قضاوت قرار گرفتند. فیلم حمید فرخ نژاد به اسم «سفر سرخ» که بعد از مدت‌ها امکان نمایش در جشنواره را به دست آورده بود، توانست توجه اغلب داوران را به خود جلب کند و «آینه‌های روبه‌رو» ساخته نگار آذربایجانی نیز در کسب جوایز با «سفر سرخ» رقابتی نزدیک داشت.
سی‌امین دوره جشنواره
همان روند سال ۱۳۸۹ در بخش فیلم‌های اول دنبال شد با این تفاوت که در این دوره به کارگردان برگزیده نیز سیمرغ بلورین اعطا شد. رضا عطاران با فیلم «خوابم میاد» از کارگردانانی بود که نخستین تجربه‌اش را به جشنواره ارائه کرده بود و حمید امجد با «آزمایشگاه»، پیمان معادی با «برف روی کاج‌ها»، رضا درمیشیان با «بغض» و مهرداد غفارزاده با «گیرنده» از رقبای او بودند.
سی و یکمین دوره جشنواره
در این سال با حذف جوایز بازیگری از بخش فیلم‌های اول حجم جوایز کاسته و درعین‌حال به‌جای اعطای دیپلم به کارگردان و برگزیده بخش دستاورد فنی، سیمرغ بلورین به آنان تعلق گرفت. در ابتدای دهه ۹۰ این نرگس آبیار و بهروز شعیبی و هادی مقدم دوست و محسن قرایی بودند که پا به سینمای حرفه‌ای گذاشتند.
خوابم میاد
سی و دومین دوره جشنواره
سال ۱۳۹۲ «چند مترمکعب عشق» به کارگردانی نوید محمودی توانست توجه‌های بسیاری را در بخش فیلم اول جلب کند. این فیلم با آثاری ساخته هومن سیدی، سعید آقاخانی، نیما جاویدی، حامد محمدی و تینا پاکروان رقابت می‌کرد. در این دوره ۱۵ اثر وارد رقابت شدند.
سی و سومین دوره جشنواره
۱۱ فیلم در این دوره از جشنواره در بخش نگاه نو وارد رقابت شدند که ازجمله آن‌ها می‌توان به «آزادی مشروط» حسین مهکام، «احتمال باران اسیدی» بهتاش صناعی‌ها، «جامه‌دران» حمیدرضا قطبی و «دو» به کارگردانی سهیلا گلستانی اشاره کرد. حاصل این رقابت البته اعطای دو سیمرغ بلورین و دو دیپلم و لوح تقدیر و تندیس بلورین بود.
سی و چهارمین دوره جشنواره
سی و چهارمین دوره جشنواره فجر مقطعی از این رویداد سینمایی بود که کارگردانان فیلم اولی کل جشنواره را تحت‌الشعاع قرار داده بودند. سعید روستایی با «ابد و یک روز» و محمدحسین مهدویان با «ایستاده در غبار» توانسته بودند نگاه‌ها را به خود معطوف کنند و این نشان‌دهنده ورود نسلی جوان و مستعد به سینمای ایران بود.
ایستاده در غبار
سی و پنجمین و سی و ششمین دوره جشنواره
درخشش فیلم اولی‌ها در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر و یا شاید سیاست دیگری بود که موجب شد برگزارکنندگان جشنواره به این نتیجه برسند بخش فیلم‌های اول به‌صورت مجزا وجود نداشته باشد و فقط کارگردان فیلم اولی که اثرش در بخش سودای سیمرغ پذیرفته شده است، جایزه استعداد درخشان را دریافت کند.
سی و هفتمین دوره جشنواره
در سال ۱۳۹۷ بار دیگر بخش مستقل فیلم اول به جشنواره اضافه شد.
منبع: وب سایت رسمی جشنواره فیلم فجر
